Tư Duy Đa Chiều - Kĩ năng không thể thiếu

Nguồn bài viết

Trung Hà - Youtube Đàn Ông Học

https://www.youtube.com/watch?v=evK9uUA-L_Q

Các tag

phát triển bản thân; tâm lý học; kỹ năng mềm; tư duy đa chiều; tư duy phản biện; critical thinking; sàng lọc thông tin; ra quyết định; trưởng thành; kiểm soát cảm xúc; sức khỏe tinh thần; sự chín chắn; Đàn Ông Học; nhân sinh quan; logic; lập luận.

Tóm tắt các bài học quan trọng

• Tư duy đa chiều là kỹ năng tự hỏi và đánh giá thông tin: Đó là việc xem xét một vấn đề từ nhiều khía cạnh, không chỉ dừng lại ở đúng/sai mà còn tự hỏi "còn cách nào khác không?", "lợi và hại là gì?", "nó có thực sự phù hợp với mình không?".

• Không vội vàng tin tưởng hay chia sẻ thông tin chưa được kiểm chứng: Một người đàn ông trưởng thành không coi mọi lời khuyên là chân lý, dù nó nghe hợp lý hay đến từ nguồn uy tín. Khi chia sẻ, hãy nói rõ về sự không chắc chắn của thông tin ("mình nghe nói là...", "cá nhân mình thấy...").

• Tư duy đa chiều giúp kiểm soát hành vi và cảm xúc: Bằng cách luôn tự hỏi "Mình là ai, đang làm gì, và để làm gì?", bạn sẽ hành động và phản ứng một cách chậm lại, chắc chắn và điềm đạm hơn, tránh được những phản ứng bốc đồng gây hậu quả xấu.

• Đây là công cụ rèn luyện sức khỏe tinh thần: Tư duy đa chiều hoạt động như một "hệ miễn dịch" cho tâm trí, giúp bạn tranh luận lại với những suy nghĩ tiêu cực, tự độc thoại và bảo vệ bản thân khỏi các vấn đề tâm lý như trầm cảm.

• Sống thật nhưng cần linh hoạt: Mặc dù cốt lõi là sự chân thật, một người có tư duy đa chiều cũng nhận ra rằng đôi khi hoàn cảnh đòi hỏi sự linh hoạt, phải biết "uốn theo chiều gió" thay vì cứng nhắc "thẳng như khúc gỗ" để bảo vệ bản thân và các mối quan hệ.

Tóm tắt các câu hỏi mở để suy nghĩ, phát triển thêm

• Hãy nghĩ về một "chân lý" hoặc câu nói nổi tiếng mà bạn rất tâm đắc. Bạn có thể dùng tư duy đa chiều để tìm ra một góc nhìn khác hoặc một trường hợp mà câu nói đó không còn đúng nữa không?

• Lần tới khi bạn lướt mạng xã hội và thấy một bài "phốt" hoặc một tin tức gây tranh cãi, hãy dừng lại và tự hỏi: "Mình bình luận/chia sẻ việc này để làm gì? Nó có mang lại lợi ích gì cho mình hay cho người khác không?".

• Nhớ lại một lần bạn phản ứng nóng giận hoặc mất kiểm soát gần đây. Nếu có vài giây để tư duy đa chiều, bạn sẽ nghĩ đến những hậu quả nào và có thể đã hành động khác đi ra sao?

• Khi đối mặt với những suy nghĩ tiêu cực hoặc giọng nói tự chỉ trích trong đầu, bạn thường làm gì? Bạn có thử "tranh luận" với nó như cách tác giả đã làm không?

• Trong môi trường công việc, làm thế nào để cân bằng giữa việc suy nghĩ kỹ càng, đa chiều và yêu cầu phải phản ứng nhanh, thể hiện sự năng nổ để không bỏ lỡ cơ hội?

Nội dung gốc của bài viết

Các bạn thấy những kinh nghiệm mình chia sẻ với các bạn trong suốt tám vlog qua thế nào? Có chia sẻ nào các bạn thấy không được lọt tai cho lắm không? Khi thấy mình chia sẻ những lời khuyên như vậy thì các bạn nghĩ mình là người như thế nào?

Kỹ năng tự hỏi, tự đánh giá về những gì chúng ta nhận được, dù nguồn cung cấp thông tin có là gì hay là ai đi chăng nữa, gọi là tư duy phản biện, hay còn gọi là tư duy đa chiều, hay gọi là critical thinking. Và đó chủ đề của Vlog ngày hôm nay.

Mình là Trung Hà và đây là kênh Đàn Ông Học nơi giúp anh em có thể khám phá và cải thiện bản thân, còn các chị em thì có thể hiểu và giao tiếp tốt hơn với nửa kia của mình. Nào, chúng ta cũng bắt đầu nhé!

Cá nhân mình thích dịch "Critical Thinking" là "Tư duy đa chiều" hơn, vì "tư duy phản biện" thì mang lại cảm giác rằng mình phải phản bác lại ý kiến mình nhận được. Nhưng kỹ năng mà chúng ta muốn có ở đây nó rộng hơn như vậy, không hẳn là phản bác. Tư duy đa chiều là việc chúng ta trong tâm trí xem xét vấn đề hay thông tin ở nhiều khía cạnh khác nhau. Không chỉ dừng ở việc xác thực đúng hay sai, nó còn là vô vàn câu hỏi khác như: "Còn cách nào khác để nhìn nhận nó không?", "Có cách nào để giải quyết vấn đề này tốt hơn, nhanh hơn không?", "Lợi và hại của từng góc nhìn là gì?" v.v...

Đàn ông thì thường sử dụng tư duy đa chiều tốt hơn phụ nữ. Kỹ năng này thuộc về phần lý trí của bộ não, trong khi phụ nữ thì thường dễ bị cảm xúc dẫn dắt. Tuy nhiên, có thiên hướng tự nhiên không có nghĩa là biết cách sử dụng chúng một cách có ý thức và hiệu quả. Với sự phát triển của Internet ngày nay, các bạn trẻ thường liên tục được tiếp xúc với cả tấn thông tin không hề được sàng lọc. Điều này khiến họ trở thành những con cừu non dễ bị dắt mũi.

Các bạn còn nhớ một trong những bài học mà mình chia sẻ trước đây là: người đàn ông trưởng thành không vội vàng phản ứng với các tác nhân bên ngoài. Bài học của ngày hôm nay là: không vội vàng coi những chia sẻ bạn nhận được là đúng, dù nó nghe hợp lý tới đâu đi chăng nữa. Khi nhận được một lời khuyên nào đó, hãy mổ xẻ nó và xem xem nó có phù hợp với nhân sinh quan của mình hay không, có điểm nào mình thấy không hợp lý, điểm nào mình thấy đúng.

Một bài tập nhỏ thế này:

Chắc hẳn các bạn ai cũng biết Eminem, rapper nổi tiếng người Mỹ. Một trong những câu nói nổi tiếng nhất của anh là: “If you be nice to me, I'll be nice to you. Simple as that.” (dịch: Nếu bạn tốt với tôi thì tôi cũng sẽ tốt với bạn, đơn giản vậy thôi).

Câu nói này được nhiều người coi là chân lý. Bây giờ các bạn thử dành 2 phút đọc lại câu nói nghe rất lọt tai này và đánh giá nó ở một khía cạnh khác xem. Xem cá nhân bạn cảm thấy tính đúng đắn của câu nói này đúng tới đâu? Nó có đúng 100% không? Nếu làm theo nó thì sẽ có thể có những kết quả gì?

Tư duy đa chiều không nên chỉ dừng lại với những lời khuyên hay bài học, mà cả về những thông tin đại chúng bạn thường xuyên gặp phải. Nếu bạn không có khả năng kiểm chứng sự xác thực của thông tin, sẽ là thông minh nếu bạn không chia sẻ nó hoặc không nói lại với người khác như thể nó đã được chứng minh là thật.

Nếu bạn muốn sử dụng thông tin chưa được kiểm chứng, hãy cẩn thận trong lời nói của mình. Bạn có thể nói: "Mình thấy trên mạng có thông tin thế này, không chắc có đúng không nhưng nghe khá thú vị nhỉ?".

Khi chia sẻ kinh nghiệm, hãy nói rằng đó là kinh nghiệm của cá nhân mình.

Ví dụ, thay vì nói "Chỗ ấy ăn ngon lắm đấy", hãy nói "Tớ ăn ở đó rồi, cá nhân tớ thấy chỗ này ăn rất ngon".

Thay vì nói "Chỗ này uy tín lắm, không sợ bị lừa đâu", hãy nói "Tớ mới mua ở đây được vài lần, thấy OK. Nếu cậu muốn thì vẫn có thể thử".

Đây là lý do tại sao một người đàn ông trưởng thành có một tư duy đa chiều thường sẽ ít nói hơn người khác. Họ phải nghĩ rất nhiều trước khi nói.

Ứng dụng của tư duy đa chiều có thể và cũng nên được thực hiện ở mọi lĩnh vực. Tựu trung lại thành một điểm cốt lõi thì trong từng giây phút, từng hành động, từng suy nghĩ, anh em hãy luôn tự đặt ra cho mình câu hỏi: "Mình là ai, đang làm gì, và làm thế để làm gì?".

Nếu anh em thường xuyên làm điều này, tức luôn tự hỏi bản thân mình trước khi bình luận hay chia sẻ cái gì đó trên mạng, mình cá là anh em sẽ thấy có rất nhiều hành động của mình từ trước tới giờ là thừa thãi hay kém chất lượng đấy.

Ví dụ, trên mạng thi thoảng có những bài "phốt" chồng cắm sừng hay thông tin dân đua xe bị tai nạn tử vong. Thay vì vội vàng nhảy vào phần bình luận lớn tiếng: "Thằng này chết thế không tiếc", bạn có thể nghĩ xem bạn bình luận như vậy có mục đích gì, có lợi ích gì cho bạn hay không, có làm cho sự việc bớt xấu đi không? Nếu câu trả lời trong phần lớn những câu hỏi ấy là "không", hãy dừng việc bình luận lại.

Điều thú vị ở đây là một khi bạn chủ động cân nhắc và đánh giá kỹ càng, bạn sẽ tự khắc nói bớt lại hoặc nói chậm lại, chứ không cần phải miễn cưỡng nữa.

Ứng dụng ngoài đời:

Tư duy đa chiều giúp bạn trở nên chín chắn và điềm đạm hơn.

Mình có nhớ có lần mình ngồi ăn cơm với vợ và bố mẹ vợ. Ăn xong thì mình có việc phải đi trước. Khi đi thì mình có dặn vợ vài việc cần làm vào tối hôm đó. Vì vợ đã có hẹn từ trước nên cô ấy tỏ ra không hài lòng, cọ lại ngay trước mặt bố mẹ vợ. Căn phòng ngay lập tức trở nên gượng gạo. Mình đương nhiên rất tức giận, không phải vì cô ấy không đồng ý, mà vì cách phản ứng của cô ấy. Tất cả những gì mình nghĩ trong đầu là "một phản ứng quá trẻ con", và muốn mắng cô ấy ngay.

Nhưng mình đang rất tức giận, nếu mình làm vậy ngay tại đây, ngay lúc này thì hậu quả sẽ ra sao? Bố mẹ vợ thì còn ngồi đây, và nếu mình nói ngay lúc bị kích động như thế này thì mình có thể sẽ nói những lời không hay.

Vậy là sau tất cả những tư duy đa chiều ấy, mình hít thật sâu, hạ giọng và nói: "Thôi, việc đó để nói sau nhé. Giờ anh đi đã." Sau đó mình đi thật nhanh ra khỏi đó để có thể bình tĩnh lại một mình.

Ngoài ra, tư duy đa chiều cũng giúp bạn có một nhân sinh quan khách quan và cởi mở hơn. Thay vì nhìn vào một hành động và ngay lập tức đánh giá cả con người, bạn sẽ chỉ đánh giá hành động đó.

Tại sao không nhiều người làm nó?

Một phần là bởi vì bộ não của chúng ta vốn rất lười suy nghĩ, nó muốn dự trữ năng lượng cho việc sinh tồn. Phần khác là do trong thực tế, xã hội hiện đại ngày nay luôn ưa chuộng những người nói nhiều, nói to, trả lời ngay lập tức. Một người với tư duy đa chiều dường như đang đi ngược lại, dễ bị cho là ít nói, trầm tính và không nhiệt tình.

Đây là thực tế cuộc sống và chính bạn sẽ phải lựa chọn: là chính mình hay uốn theo chiều gió.

Rèn luyện sức khỏe tinh thần:

Một trong những ứng dụng của tư duy đa chiều mà mình cho là quan trọng nhất đó là nó giúp rèn luyện sức khỏe tinh thần. Mình đã có một thời gian ngắn bị rơi vào trầm cảm. Về đến nhà thì tâm trạng thực sự rất tệ. Trong đầu mình như có một giọng nói khác luôn nói rằng: "Ở nhà đi, đi cũng chả để làm gì", "Mày đi học thế này thì cũng như không, lại điểm kém cho mà xem".

May mắn có tư duy đa chiều, mỗi khi giọng nói đó vang lên thì mình lại quay qua tranh luận với nó: "Ở nhà thì làm được những gì? Cũng chỉ ngủ với chơi game. Ra ngoài thì nói chuyện với bạn bè chẳng phải đỡ hơn sao?". Cứ như mình tranh luận với khi giọng nói kia phải chịu thua, và thế là mình lại lết được ra ngoài đường.

Các bạn cần phải rèn luyện tư duy đa chiều ngay từ lúc này, trước khi quá muộn. Nó có thể không phải là thuốc chữa các bệnh tâm lý, nhưng chắc chắn nó giúp cho hệ miễn dịch tinh thần của bạn khỏe hơn.

Trên đây là những ứng dụng của tư duy đa chiều trong cuộc sống của mình. Nó thực sự giúp mình kiểm soát cả tâm trí lẫn cơ thể của mình tốt hơn rất nhiều.

Nếu đây là lần đầu tiên các bạn tới Đàn Ông Học, đừng quên nhấn nút subscribe ở bên dưới và follow Facebook group ở dưới description để nhận được thông báo mỗi khi có vlog mới nhé. Còn bây giờ, xin chào và hẹn gặp lại.