Trầm Cảm ở Đàn Ông

Nguồn bài viết

Trung Hà - Youtube Đàn ông học

https://www.youtube.com/watch?v=6asTY6JG10A

 Các tag

tâm lý học; phát triển bản thân; tình yêu; gia đình; kỹ năng mềm; trầm cảm; sức khỏe tinh thần; đàn ông; áp lực xã hội; định kiến giới; trưởng thành; cảm xúc; đặt mục tiêu; tìm kiếm sự giúp đỡ; khủng hoảng nam tính.

Tóm tắt các bài học quan trọng

• Trầm cảm ở đàn ông khó bị phát hiện: Do định kiến xã hội rằng đàn ông phải mạnh mẽ, không yếu đuối, nên các dấu hiệu trầm cảm thường bị coi nhẹ hoặc bị gán mác là "không nam tính". Chính đàn ông cũng tự kìm nén cảm xúc tiêu cực để phù hợp với hình mẫu này.

• Hai nguyên nhân chính gây trầm cảm ở đàn ông:

Áp lực tự thân: Cảm thấy thất bại vì không đạt được những thành tựu như mong muốn, thường do so sánh bản thân với những hình mẫu phi thực tế (như James Bond, tỷ phú) và đặt ra những tiêu chuẩn không phù hợp.

Áp lực xã hội: Cảm thấy những nỗ lực và thành tựu của mình không được người khác công nhận, hoặc cảm xúc của mình bị coi thường, phớt lờ.

• Giải pháp cho áp lực tự thân là tự khám phá và đặt mục tiêu thực tế: Hãy tìm hiểu sở trường, sở đoản của bản thân để đặt ra những mục tiêu phù hợp. Chấp nhận sự không hoàn hảo và tập trung vào việc trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình, thay vì cố gắng trở thành người khác.

• Trưởng thành không phải là không có cảm xúc, mà là biết cách xử lý cảm xúc: Một người đàn ông trưởng thành vẫn cảm thấy tức giận, tổn thương, nhưng anh ta biết cách kiềm chế và xử sự phù hợp để không làm tình hình tệ hơn, thay vì bùng nổ một cách tiêu cực.

• Học cách nhờ sự giúp đỡ là một kỹ năng quan trọng: Đàn ông thường có xu hướng tự mình giải quyết mọi chuyện. Tuy nhiên, việc thừa nhận mình cần giúp đỡ và nhờ cậy người khác (bạn bè, người thân) là điều cần thiết để giảm tải áp lực.

• Xã hội cần ngừng hoàn hảo hóa đàn ông: Mọi người xung quanh, đặc biệt là phụ nữ, cần hiểu rằng đàn ông cũng là người bình thường với những cảm xúc và giới hạn riêng, không phải những "khúc gỗ" vô cảm. Việc công nhận và thấu cảm với cảm xúc của họ là cách tốt nhất để giảm bớt áp lực.

Tóm tắt các câu hỏi mở để suy nghĩ, phát triển thêm

• Bạn đã bao giờ cảm thấy áp lực phải che giấu cảm xúc (buồn bã, tổn thương, lo lắng) vì sợ bị đánh giá là "yếu đuối" hay "không nam tính" chưa?

• Bạn có đang vô thức so sánh bản thân với một hình mẫu lý tưởng nào đó (trên mạng xã hội, trong phim ảnh) và cảm thấy mình kém cỏi không? Làm thế nào để bạn đặt ra những mục tiêu thực tế hơn cho bản thân?

• Bạn định nghĩa thế nào về một người đàn ông trưởng thành? Sự trưởng thành đó có bao gồm việc được phép thể hiện sự tổn thương và yêu cầu giúp đỡ không?

• Khi đối mặt với một vấn đề quá sức, bạn có xu hướng tự mình gồng gánh hay tìm kiếm sự giúp đỡ từ người khác? Điều gì ngăn cản bạn mở lời nhờ cậy?

• Đối với các bạn nữ: Sau khi hiểu hơn về những áp lực này, bạn nghĩ mình có thể làm gì để hỗ trợ và thấu cảm hơn với những người đàn ông trong cuộc sống của mình (bạn trai, chồng, cha, anh em)?

Nội dung gốc của bài viết

Mở Đầu: Những Định Kiến Về Đàn Ông

"Khiếp, đàn ông con trai gì mà yếu đuối thế!", "Đàn ông đàn ang gì mà có thế mà cũng kêu đau!", vân vân và vân vân... Những câu này thường được nghe thấy trong cuộc sống hàng ngày. Có lẽ chính vì những mặc định rằng đàn ông thì luôn mạnh mẽ, rằng đàn ông thì khỏe như Thánh Gióng, rằng cứ phải đầu đội trời chân đạp đất với tấm lòng bao dung độ lượng vào bờ thì mới ra đàn ông như vậy, mà trầm cảm ở đàn ông đang dần trở nên phổ biến hơn bao giờ hết. Vlog này mình sẽ chia sẻ một số quan điểm về một vài khía cạnh của vấn đề này.

Lưu Ý Quan Trọng (Disclaimer)

Trước khi chúng ta bắt đầu thì mình phải có một disclaimer rằng mình không phải là bác sĩ tâm lý. Tất cả những gì mình chia sẻ trong vlog này cũng như tất cả các video khác của mình chỉ là quan niệm của mình, không phải chân lý. Thế nào các bạn thấy đúng với các bạn, các bạn ủng hộ, không đúng với các bạn thì có thể tranh luận, đơn giản là gạt đi không nghe, tuyệt đối không mù quáng làm theo.

Lý do phải có disclaimer như vậy ở vlog này là vì trầm cảm là một bệnh hết sức nhạy cảm và một lời nói không đúng lúc đúng chỗ có thể gây ra những hậu quả khôn lường. Nếu bạn nghĩ rằng bạn đang bị trầm cảm, hãy dừng vlog này lại và đi tìm chuyên gia ngay lập tức. Vlog này chỉ dành cho những bạn nam chưa bị, nhưng đang cảm thấy bế tắc và áp lực trong cuộc sống, hoặc những bạn nữ muốn tìm hiểu về những gì có thể gây áp lực cho đàn ông để tránh phạm vào nhá. Rồi, bây giờ chúng ta hãy cùng bắt đầu thôi.

Tại Sao Trầm Cảm ở Đàn Ông Khó Bị Phát Hiện?

Vấn đề thứ nhất mà mình muốn bàn tới khi nói về trầm cảm của đàn ông: dù phổ biến nhưng nó lại thường khó phát hiện.

Phần khó bị phát hiện là bởi ngay cả khi có những dấu hiệu rõ ràng ra bên ngoài, những định kiến xã hội về đàn ông cho rằng đàn ông là đá sống, mọi người đều coi nhẹ chúng, cho rằng những hành động như thu mình vào một góc, bỏ ăn, tính khí thất thường ấy là do người đó không nam tính, là chết nhát, chứ không phải là dấu hiệu của trầm cảm. Đặc biệt rất nhiều phụ nữ mình gặp, cả thế hệ già lẫn thế hệ trẻ, đều cho rằng đàn ông không thể bị trầm cảm vì trong đầu họ nghĩ rằng đàn ông thì không biết yếu đuối là gì, không có cảm xúc hoặc cảm xúc mạnh mẽ tới nỗi không bị tổn thương. Còn những ai mà bị tổn thương thì bị cho là "thằng đàn bà", "thủy tinh".

Mặt khác, trầm cảm ở đàn ông khó bị phát hiện còn bởi chính đàn ông. Những người được nuôi dạy trong một môi trường của văn hóa cường hóa đàn ông, mặc định đàn ông là những tảng đá khô cứng, cũng sẽ tự ém những sầu tư, những bế tắc, những uất ức của mình vào bên trong để sống cho đúng với hình ảnh mà mọi người gắn lên cho mình. Nếu không thì đã bị trầm cảm rồi lại còn bị chê bai này nọ nữa.

Chưa kể, cách giải tỏa căng thẳng của đàn ông hoàn toàn khác với phụ nữ. Phụ nữ vốn có thói quen chia sẻ, nên nếu có vấn đề gì về tâm lý, thường những người thân thiết sẽ biết và giúp đỡ, động viên kịp thời. Nhưng những áp lực của đàn ông là những thứ liên quan tới thành tựu, vật chất, ví dụ như phải có việc lương cao này, mua nhà, mua xe, vân vân và vân vân, là những thứ mà phần lớn của đàn ông là không thể giải tỏa được chỉ bằng việc nói chuyện. Họ cần hành động và giải pháp, một kế hoạch cụ thể thì mới có thể làm tâm trí họ nhẹ nhõm hơn được. Nhưng đa phần những rắc rối, áp lực kia đều là những vấn đề mà họ phải tự giải quyết, nên họ lại càng cảm thấy việc nói ra những cảm xúc của họ là không cần thiết. Với những người mà họ nghĩ là không thể giúp được họ thì lại càng không. Vậy nên những ức chế ấy lại càng khó có thể nhận ra.

Những Nguyên Nhân Gây Ra Trầm Cảm ở Đàn Ông

Vấn đề thứ hai mình muốn nhắc tới ở đây là những nguyên nhân khiến đàn ông bị trầm cảm. Nếu như phụ nữ theo bản năng tìm thấy hạnh phúc trong những kết nối, yêu và được yêu, thì đàn ông cũng theo bản năng tìm thấy sự thỏa mãn ở những thành tựu và những giá trị mà họ tạo ra. Khi đàn ông rơi vào trầm cảm, nguyên nhân sâu xa thường có liên quan tới chúng. Hoặc là họ cảm thấy họ làm gì đi nữa cũng không có được những thành tựu mà họ mong muốn, hoặc là họ cảm thấy những gì họ đã bỏ nhiều công sức ra để đạt được không được những người xung quanh trân trọng. Một bên là do bản thân tự gây sức ép cho mình, một bên là do xã hội gây sức ép hoặc không coi trọng họ.

1. Áp Lực Tự Thân: So Sánh Với Những Hình Mẫu Phi Thực Tế

Bây giờ chúng ta cũng nói sâu hơn về nguyên nhân thứ nhất, tự gây sức ép cho mình, thường xuất hiện ở các bạn nam trẻ, những người còn đang bắt đầu mò mẫm tìm hiểu về thế giới bên ngoài, những người thậm chí còn chưa định hình được bản thân và không có ai định hướng giúp. Chính bởi vì họ đang không biết đường nào để đi như vậy nên họ chỉ biết nhìn và noi theo những người đàn ông khác được xã hội nể trọng, cho là thành công. Họ biết nhất là những người được nhiều chị em theo đuổi.

Khi nhìn vào những nhân vật như James Bond của điệp viên 007, Ethan Hunt trong Nhiệm Vụ Bất Khả Thi, Cường Đôla, Ronaldo, hay những anh chàng bad boy đa tình, vân vân và vân vân, họ sẽ có ấn tượng rằng: "À, vậy là cứ phải có tiền tỷ, và trên thông thiên văn dưới tường địa lý, và biết đánh nhau giỏi, phải lạnh lùng, phải đối xử với phụ nữ thật tệ, không bao giờ biết sợ hay tự ái thì mới là đàn ông". Từ đó họ tự đặt ra những mục tiêu, những chuẩn mực cho riêng mình dựa trên những người khác mà không cần biết chúng có phù hợp hay nằm trong khả năng của mình hay không.

Câu nói nổi tiếng của Albert Einstein là: "Nếu đánh giá một con cá bằng khả năng trèo cây của nó thì cả đời này nó sẽ luôn nghĩ rằng nó là kẻ ngu dốt". Nếu bạn luôn đánh giá bản thân bằng những tiêu chuẩn không phù hợp với khả năng hiện tại thì bạn sẽ luôn gặp thất bại, từ tình yêu tới sự nghiệp, và cảm thấy chán nản, từ đó dẫn tới trầm cảm.

Đó là lý do chủ đề của vlog đầu tiên của kênh Đàn Ông Học chính là tự đào bới, tìm hiểu và chấp nhận bản thân. Các bạn làm được điều đó thì bạn sẽ không còn phải dựng lên hình ảnh một người đàn ông hoàn hảo như trong phim, mà chỉ cần đơn giản là hướng tới một phiên bản của bạn nhưng tốt hơn, theo thiên hướng của riêng bạn.

Điểm duy nhất giống nhau giữa những người đàn ông trưởng thành bên cạnh sự trưởng thành là sự không hoàn hảo. Có người đàn ông trưởng thành thích nấu ăn nhưng chơi thể thao kém. Có người đàn ông trưởng thành giỏi máy tính nhưng không biết hát. Cũng có người đàn ông trưởng thành rất hấp dẫn phái nữ nhưng lại vụng về khi chơi với trẻ con. Họ đều trưởng thành nhưng họ vẫn có rất nhiều khuyết điểm riêng ở bản thân, rất nhiều rắc rối và những cảm xúc tiêu cực của riêng họ, ngay cả khi chúng không hiện hữu ra bên ngoài cho người đời nhìn thấy. Cái quan trọng là thái độ của họ với những khuyết điểm ấy, những cảm xúc ấy. Họ sẽ cố giấu chúng hay sẽ thoải mái thừa nhận chúng và tìm cách khắc phục.

Như vậy, để tránh rơi vào ức chế do chính mình tạo ra như vậy, hãy tìm hiểu bản thân thật kỹ, nghĩ xem mình có sở trường, sở đoản, sở thích gì, đề ra những mục tiêu thực tế để phát triển theo hướng đó. Đừng bắt ép mình học chơi guitar vì nghĩ rằng như thế là ngầu, là được ngưỡng mộ, trong khi bạn ghét nhạc cụ và chỉ thích vẽ vời hay chơi thể thao. Nếu bạn chưa thấy mình thực sự nổi bật về lĩnh vực gì, đừng ngại thừa nhận những gì không biết hay yếu kém, lao đi thử sức mình ở càng nhiều lĩnh vực càng tốt cho tới khi tìm thấy được thứ mình thích hay chí ít là thứ mình làm giỏi. Cá nhân mình đã thử làm 5 nghề ở 5 lĩnh vực khác nhau trước khi biết được mình muốn làm giáo viên ở tuổi 25.

Ngoài ra, phải lên kế hoạch cụ thể, rõ ràng cho sự phát triển của mình. Đừng tùy hứng hay lao đầu vào làm thứ mà mình nghĩ là hay, là tốt mà không có hệ thống gì. Nếu bạn không có kế hoạch cụ thể thì dù bạn rất quyết tâm thay đổi bản thân, thậm chí có thể cảm thấy có thay đổi trong vài ngày đầu, thì rồi bạn sẽ lại rơi vào cảm giác bị lạc lối và những kết quả sau đó cũng sẽ trở nên rất nửa vời, ngay cả khi bạn đã bỏ ra rất nhiều công sức. Và như vậy thì bạn dễ rơi vào cảm giác "Mình cố rất nhiều mà lại chả có gì, mình thật vô dụng".

(Tiếng chế: Coopmart, your heart!)

Ngoài ra, khi đã tìm được mục tiêu lớn phù hợp, khi bạn đã bắt tay vào làm, hãy tập trung hoàn thành bước nhỏ trước mắt thay vì nhìn vào mục tiêu xa vời để tránh cảm giác bị ngợp. Giống như việc bạn muốn leo 1000 bậc thang nhưng cứ mỗi 2 phút thì bạn lại kiểm tra xem mình còn bao nhiêu bậc, thì chắc chắn tới lần kiểm tra thứ ba bạn sẽ cảm thấy chán nản và muốn bỏ cuộc vì cảm thấy còn quá nhiều bậc. Nhưng nếu bạn cứ tập trung vào 10 bậc một, bạn sẽ thấy công việc bạn phải hoàn thành sẽ nhỏ hơn và nghĩ rằng mình có thể làm được. Hãy tự thưởng cho bản thân mỗi khi đạt được những bước tiến dù nhỏ để luôn nhắc bản thân rằng ngày hôm nay mình đã tốt hơn ngày hôm qua. Và như vậy thì bạn sẽ luôn cảm thấy là bạn đang tạo ra giá trị mới hàng ngày và trở nên tự tin hơn vào bản thân.

Một cách khác để giảm tải áp lực lên bản thân cho đàn ông là học cách nhờ người khác. Mình biết một số bạn nam có thói quen muốn tự mình giải quyết mọi chuyện, nhất là khi không muốn để người yêu hay vợ mình làm việc vất vả. Cá nhân mình thì cũng thường tự nhận phần việc nặng, lớn hơn về mình khi có thể. Tuy nhiên, khi không thể làm như vậy, hay là bạn rơi vào tình thế không thể giải quyết vấn đề nếu không có sự giúp đỡ của người khác, thì hãy thừa nhận điều đó và đưa ra lời nhờ cậy. Nếu bạn sống tốt, bạn bè của bạn chắc chắn sẽ vui vẻ giúp đỡ bạn. Những cô gái của bạn là người xứng đáng cuối cùng cũng sẽ không nghĩ xấu về bạn hay coi thường khả năng của bạn khi bạn nhờ vả, thậm chí còn thấy vui vẻ vì đã chia bớt được một phần trách nhiệm cho bạn mà không cần nhận hay kể lể gì. Vì vậy mỗi khi cảm thấy có quá nhiều việc đang dồn ứ, hãy nghĩ xem có ai xung quanh có thể giúp mình không nhá. Thậm chí nếu phải mất tiền thuê người ngoài làm bớt phần việc của mình để mình có thể tập trung hoàn thành phần việc còn lại hiệu quả hơn thì cũng đáng tiền đấy.

2. Áp Lực Từ Xã Hội: Coi Thường Cảm Xúc Của Đàn Ông

Nguyên nhân thứ hai của trầm cảm ở đàn ông là sức ép từ xã hội, luôn mặc định rằng cảm xúc của đàn ông là một thanh thép căng thẳng, căng, không bao giờ dao động, không gì có thể làm trầy xước. Điều này hoàn toàn không đúng. Chúng ta cần hiểu rằng cảm xúc là thứ có tính chủ quan. Ví dụ, có hai người đàn ông đều rất trưởng thành, nhưng người này tức giận vì người yêu không đến đúng giờ làm trễ việc, còn người còn lại thì lại cảm thấy việc đó không có gì to tát. Người đàn ông trưởng thành kia sẽ chọn giữ im lặng bởi không ai có quyền bảo rằng bạn nên cảm thấy thế nào ở tình huống nào. Bởi nó có thể không có gì với họ, nhưng với bạn, nó là vấn đề nghiêm trọng.

Tương tự, nếu chỉ vì bạn là đàn ông mà họ nói "Có thế mà cũng phải tự ái", "Có thế mà cũng phải tức", thì họ đang thiếu đi lòng thấu cảm cũng như có tiêu chuẩn kép. Cùng một tình huống đó, bạn ở tuổi 18 có thể cảm thấy tự ái, nhưng bạn ở tuổi 25 lại không bị tự ái nữa. Đó là do sự trưởng thành của bạn và là do chính bạn quyết định, bạn tự thay đổi chứ không phải ai khác.

Đồng ý rằng đàn ông trưởng thành có khả năng kiểm soát bản thân cũng như điều chỉnh cảm xúc tốt hơn, nhưng họ vẫn sẽ có những cảm xúc chủ quan đó không lúc này thì lúc khác. Ngay cả khi có những người, bao gồm mình, đưa ra lời khuyên cho bạn về việc nên điều hướng cảm xúc ra sao, thì bạn vẫn là người làm việc đó, không phải là người ngoài. Vì vậy, đừng bao giờ lấy lý do "Anh là như vậy", đừng bao giờ lấy lý do "Anh là đàn ông" ra để bắt đàn ông không được tức giận khi người khác làm điều có lỗi với họ, không được tổn thương khi người khác làm tổn thương họ.

Điều khác biệt giữa người đàn ông trưởng thành và chưa trưởng thành không nằm ở việc có cảm xúc hay không, mà là họ xử sự thế nào với những cảm xúc đó. Khi tức giận, một chàng trai choai choai thì có thể sẽ chửi bới ầm ĩ, làm loạn lên, thậm chí dùng bạo lực. Nhưng một người đàn ông trưởng thành, dù vẫn cảm thấy tức giận, sẽ biết cách kiềm chế và tìm cách xử sự phù hợp nhất để không làm sự việc trở nên tệ hơn. Nhưng cần lưu ý, điều này không có nghĩa họ sẽ không bao giờ bùng phát. Ai cũng có giới hạn của họ. Nếu bạn liên tục làm tổn thương họ, làm họ giận dữ, dù họ đã bảo bạn đừng làm như vậy nữa, thì chắc chắn sẽ có lúc họ mất kiểm soát. Cứ cho là bạn gặp được người đàn ông trưởng thành tới mức luôn giữ được bình tĩnh đi chăng nữa, thì họ cũng sẽ đủ thông minh để muốn cắt đứt mối quan hệ với bạn để không bao giờ phải chịu những cảm xúc tiêu cực luôn lặp đi lặp lại nữa. Lúc đó mà bạn lại nói là "Đánh kẻ chạy đi chứ ai đánh kẻ trở lại, đúng là đồ tiểu nhân, trẻ trâu, thù dai, không biết bao dung là gì", dù đó đã là lần thứ 7 bạn làm tổn thương anh ta, thì người có vấn đề ở đây là bạn, không phải là anh ta.

Vì vậy, để giảm áp lực từ xã hội lên đàn ông, mọi người xung quanh cần phải dừng việc hoàn hảo hóa người đàn ông. Họ chỉ là những người bình thường, không phải là nhân vật trong phim, càng không phải khúc gỗ.

Kết Luận: Thay Đổi Từ Chính Bản Thân

Với các bạn nam còn chưa đủ độ cứng cáp và đang bước đi chật vật trong những năm đầu va chạm với đời, hãy nhớ lấy điều này: trong hai loại áp lực trên, bạn chỉ có thể thay đổi một loại, đó là áp lực mà bạn tự đặt lên cho mình. Đành rằng bạn có thể nói với những người xung quanh dừng áp đặt lên mình, nhưng nếu bạn chưa có đủ kỹ năng và kinh nghiệm để diễn đạt điều đó, có thể sẽ không hiệu quả. Gần như ngay cả khi bạn đã nói đúng và đủ ý của mình, cùng lắm là những người thân của bạn sẽ nghe theo, chứ bạn khó có thể thay đổi những người lạ xung quanh, bởi việc họ nghĩ gì là quyền của họ.

Hãy tự rèn luyện bản thân như mình đã chia sẻ ở trên để dù xã hội có muốn áp đặt tiêu chí gì lên bạn đi chăng nữa, bạn cũng có thể bỏ qua chúng và hướng tới những tiêu chuẩn của riêng mình.

Còn với các bạn nữ, nếu như các bạn đã biết rằng những áp lực của đàn ông liên quan tới những thành tựu mà họ đạt được, vậy thì các bạn cũng có thể dựa vào đó để có những cách động viên họ, giải tỏa những căng thẳng của họ. Những cách mà các bạn nữ có thể làm điều đó mình đã nhắc tới ở vlog số 6, thì các bạn có thể xem lại nhá.

Và bây giờ, tạm biệt và hẹn gặp lại.