Mình Đã Về Việt Nam!

Nguồn bài viết

Trung Hà - Youtube Đàn ông học

https://www.youtube.com/watch?v=Ize_-bXV4bw

Các tag

phát triển bản thân; tâm lý học; kỹ năng mềm; học tiếng Anh; du học sinh về nước; sốc văn hóa ngược; kiên định; hy vọng; trường quốc tế; tiếng Anh bồi; phát âm; giáo viên bản xứ; giáo viên Việt Nam; tâm sự; trải nghiệm sống.

Tóm tắt các bài học quan trọng

• Sự kiên định khác với hy vọng: Hy vọng là mong chờ một điều tốt đẹp sẽ đến một cách thụ động. Kiên định là chủ động hành động, rút ra bài học từ vấp ngã và nỗ lực biến lý tưởng thành hiện thực, ngay cả khi đang ở trong hoàn cảnh khó khăn nhất.

• Học ở trường quốc tế không đảm bảo bạn sẽ giỏi tiếng Anh: Môi trường chỉ là một phần. Nếu học sinh không có ý thức tự rèn luyện, chủ động thực hành tiếng Anh mọi lúc mọi nơi (thay vì nói tiếng Việt với bạn bè) thì họ vẫn sẽ chỉ dừng lại ở mức "tiếng Anh bồi".

• Phát âm chuẩn là nền tảng cốt lõi của việc học tiếng Anh: Việc học và nắm vững bảng phiên âm IPA sẽ giúp bạn phát âm đúng bất kỳ từ nào, tạo ra sự khác biệt lớn về độ chuyên nghiệp và giúp bạn nổi bật hơn so với số đông.

• Cẩn trọng với "Tây ba lô" dạy tiếng Anh: Không phải cứ người nước ngoài là dạy tiếng Anh tốt. Nhiều người không có bằng cấp sư phạm, không đến từ các nước nói tiếng Anh bản xứ và chỉ dạy theo giáo trình có sẵn.

• Giáo viên Việt Nam có thể là lựa chọn tốt hơn cho việc học nền tảng: Một giáo viên người Việt trẻ, có phát âm tốt sẽ dễ dàng giải thích các khái niệm ngữ pháp phức tạp và thấu hiểu những khó khăn mà người Việt thường gặp phải khi học tiếng Anh.

Tóm tắt các câu hỏi mở để suy nghĩ, phát triển thêm

• Bạn có đang "hy vọng" hay đang "kiên định" với những mục tiêu của mình? Đâu là một hành động cụ thể bạn có thể làm ngay hôm nay để biến hy vọng thành sự kiên định?

• Bạn có đang mắc kẹt trong thói quen nói "tiếng Anh bồi" không? Bạn nghĩ việc học lại phát âm một cách bài bản có giúp bạn tự tin hơn trong giao tiếp không?

• Khi chọn một trung tâm hay giáo viên tiếng Anh, bạn ưu tiên những yếu tố nào: giáo viên bản xứ, bằng cấp, phương pháp dạy hay học phí?

• Bạn có đồng ý với quan điểm rằng nên học nền tảng (ngữ pháp, phát âm) với giáo viên Việt trước khi học giao tiếp với người nước ngoài không? Tại sao?

• Nhìn lại quá trình học tiếng Anh của mình, đâu là rào cản lớn nhất khiến bạn chưa thể giao tiếp một cách trôi chảy và tự tin?

Nội dung gốc của bài viết

Lời Chào Trở Lại và Những Tâm Sự Đầu Tiên

Xin chào mọi người, mọi người có khỏe không? Cuối cùng thì mình cũng đã có thời gian để ngồi xuống và làm vlog tiếp theo sau một thời gian vắng bóng. Nếu có ai đã đọc bài viết mới nhất của mình trên Spiderum hoặc tham gia group Facebook Đàn Ông Học thì cũng biết lý do vì sao hơn 3 tháng qua mình không làm vlog. Có rất nhiều chuyện đã xảy ra và hiện tại thì mình đã về Việt Nam làm việc được gần 3 tháng. Lu bu với công việc và chuyện cá nhân, mãi tới bây giờ thì mình mới tạm gọi là ổn định guồng quay công việc và cuộc sống nên muốn tranh thủ làm vlog này để nói với mọi người rằng mình sẽ bắt đầu tiếp tục kênh Đàn Ông Học từ bây giờ. Rất mong sẽ vẫn nhận được sự ủng hộ từ mọi người.

Vlog lần này sẽ chưa nói quá nhiều về những kinh nghiệm về tâm lý học mà mình xin phép được chia sẻ những tâm sự, những trải nghiệm của mình khi mới về Việt Nam và những suy nghĩ của mình về thực trạng học tiếng Anh của các bạn học sinh Việt Nam, rút ra từ những gì mình quan sát được gần đây.

Mình về Việt Nam từ giữa tháng 12 mà ngay từ lúc về là mình đã phải vào viện chăm bố ốm, song song với đó là phải đi tìm nhà để thuê ở Hà Nội, chạy qua chạy lại bên trường để làm nốt các thủ tục giấy tờ, rồi sau đó là lo đám tang cho bố, rồi lại lên Hà Nội vừa đi dạy những tuần đầu vừa từ từ mua sắm đồ đạc trong nhà. Vì trước đó bận rộn nên là mình chỉ kịp thuê nhà thôi, chưa kịp mua sắm gì cho ngôi nhà mới cả. Hiện giờ thì mọi thứ đã được tươm tất rồi nên cũng có thời gian đi ngắm nghía phố phường và thực sự là bắt đầu trải nghiệm Việt Nam.

Sốc Văn Hóa Ngược và Bài Học Về Sự Kiên Định

Việt Nam thực sự phát triển quá nhanh. Mặc dù từ lúc mình sang Úc cách đây 10 năm thì gần như năm nào cũng về chơi, nhưng cũng chỉ về chơi tầm 2-3 tuần với tâm thế là khách du lịch, sống vội nên cũng chưa kịp biết hết về những thay đổi ở Việt Nam. Dù gần đây nhất thì do Covid mà ba năm liền mình không về nhà được. Khi mình về thì mình hầu như không nhận ra thành phố Hải Phòng của mình, chứ đừng nói là Hà Nội. Nhiều con đường mới, nhiều quan xá mới, quá nhiều dịch vụ và sản phẩm mới. Mình đã rất ngạc nhiên khi thấy đến các cô bán rau ngoài chợ cũng có quét QR code để thanh toán, trong khi mình lúc đầu về còn phải chật vật mới mở được tài khoản ngân hàng ở Việt Nam vì không có căn cước công dân, chỉ có chứng minh nhân dân cũ mà thôi. Giờ mình lại phải làm quen với Shopee và Lazada, với Momo, Circle K, Winmart và cả tỷ những dịch vụ tiện lợi khác nữa.

Những lạ lẫm này với một người con xa quê lâu năm như mình vừa thú vị, vừa hào hứng mà cũng vừa lạc lõng vì mình cảm thấy xa lạ chính ngay trên mảnh đất quê hương của mình. Nhưng rồi thì mọi việc thành quen. Đúng kiểu thì nó lạ lẫm đấy, nó đáng sợ thật đấy, cơ mà đã về đây rồi thì việc phải làm vẫn phải làm. Đi tìm nhà thì cũng vẫn phải đi, lập tài khoản thì vẫn phải lập, căn cước công dân phải chờ lâu thì cũng vẫn phải làm mà thôi. Gặp khó khăn gì thì cũng cứ giải quyết từng cái một, việc không giải quyết được thì chọn hướng đi khác và là cách làm khác hoặc là nhờ người khác giúp đỡ. Đây cũng là nguồn cảm hứng cho bài viết "Sợ đi nhưng cứ làm đi" của mình trên Spiderum.

Trước khi về Việt Nam thì mình đã rất lo lắng, hồi hộp và thậm chí là sợ hãi khi nghĩ tới cả đống việc mình phải làm khi mới về Việt Nam. Đến khi thực sự về Việt Nam rồi, việc nó ập tới mình rồi, phải giải quyết rồi thì mình mới nhận ra là à, thực ra thì việc nó không to tát, cái to tát ở đây chính là cái sự lo lắng của mình về nó mà thôi.

Và rồi thì khi mọi lo lắng đã tan, thực sự tận hưởng cuộc sống mới ở Việt Nam được khoảng 2 tuần trở lại đây, mình mới nghĩ lại và thấy rằng tưởng rằng tất cả những biến cố đã xảy ra trước đây dẫn tới quyết định về Việt Nam, bắt đầu lại ở tuổi 31 là một bước đi lùi, nhưng thực ra lại là một bước tiến rất tốt của mình. Công việc tốt hơn với nhiều cơ hội phát triển đa dạng, trường cũng tốt hơn, lương cũng tốt hơn, gần gia đình, gần bạn bè và profile của mình gây dựng ở bên Úc cũng đáng để tự hào. Khi ra đường gọi là về Việt Nam bắt đầu lại từ đầu nhưng không phải thực sự là từ số không. Quả đúng là mọi việc xảy ra đều có lý do của nó. Cái lúc gặp chuyện tồi tệ mình đã nghĩ rằng là cuộc đời mình coi như thế là xong, nhưng có khi chính nó lại là cái bước đệm cho mình để lột xác và trở thành phiên bản tốt hơn.

Cái khác biệt có lẽ là sự kiên định. Cái lúc ở đáy của cảm xúc, cái lúc nghĩ thật tệ về bản thân, nếu khi đó mà chúng ta kiên định rằng "Không, chúng ta đã làm tốt nhất những gì mà chúng ta có thể", biết thất bại chỉ là không may, là điều xảy ra mà không ai mong muốn. Kiên định rằng là chúng ta sẽ vượt qua được những cảm xúc tiêu cực này và sau đó cuộc sống của chúng ta sẽ trở nên tốt hơn bây giờ.

Có một sự khác biệt giữa kiên định và hy vọng.

• Kiên định là mình thực sự làm những việc giúp mình vượt qua được những cảm xúc tiêu cực, thực sự ngồi lại ngẫm nghĩ và rút ra những bài học sau vấp ngã để làm cho cuộc sống của mình trở nên tốt hơn sau này, và làm tất cả những việc đó trong lúc bạn vẫn đang cảm thấy rất tệ.

• Hy vọng nhiều khi là sống vô định, sống theo bản năng, sống theo cảm xúc buồn bã, chán chường kia, bỏ mặc tất cả và mong rằng một ngày nào đó đẹp trời, những điều may mắn hơn, tốt đẹp hơn, những con người tử tế hơn sẽ đến với mình không vì một lý do gì cả.

Nhiều khi hy vọng chỉ là nghĩ về một viễn cảnh lý tưởng, còn kiên định là sống để biến lý tưởng đó thành hiện thực. Nếu chỉ đơn giản là hy vọng thì có lẽ mình sẽ phó mặc theo sự chán chường và cô đơn khi ở bên Úc, chờ tới ngày về rồi hy vọng là khi đi lang thang trên đường phố Hà Nội sẽ vấp được vào một trường quốc tế nào đó đang tuyển dụng.

Thực Trạng Học Tiếng Anh Của Học Sinh Việt Nam

Thôi nói về trường quốc tế. Khi mình đang dạy ở trường mình đang dạy hiện tại thì mình nhận ra là có rất nhiều phụ huynh cứ mặc định rằng cứ quẳng con vào trường quốc tế thì tiếng Anh của con em sẽ tự nhiên tốt. Không, hoàn toàn không phải.

Có một thực tế là khi con em Việt học ở trường quốc tế hoặc môi trường quốc tế, cứ có cơ hội là các em sẽ nói bằng tiếng Việt với nhau. Mình nghĩ rằng cùng là người Việt thì nói luôn tiếng Việt cho rồi. Ngay cả khi mình đã nhắc các em là bố mẹ các em đã mất rất nhiều tiền cho các em vào đây học ở một môi trường nói tiếng Anh. Đúng là cùng là người Việt mà nói tiếng Anh thì hơi kỳ, nhưng nó chỉ kỳ nếu các em ra đường nói với những người không có nhu cầu phát triển tiếng Anh mà thôi. Chứ khi các em đang ở trong trường thì nói tiếng Anh mọi lúc mọi nơi với nhau là cực kỳ quan trọng trong việc chỉnh sửa cho nhau những lỗi ngữ pháp hay là phát âm. Trường là nơi duy nhất các em có thể thực hành tiếng Anh mà không hề bị người khác cho là kỳ hay là khoe mẽ. Vì vậy, hãy nói tiếng Anh nhiều nhất có thể khi ở trong trường.

Ngay cả khi mà mình đã nhắc các em như vậy rồi thì ngay khi kết thúc giờ học, các em lại nói bằng tiếng Việt. Thậm chí là khi mình cho bài tập trên lớp để thảo luận, các em cũng thảo luận bằng tiếng Việt, thì tới khi thuyết trình thì mới thuyết trình bằng tiếng Anh. Như vậy thì việc các em vào học ở trường quốc tế chỉ đem lại cho các em một lợi thế duy nhất, đó là phản xạ tiếng Anh. Do phải tiếp xúc thường xuyên với giáo trình tiếng Anh, làm bài tập cũng bằng tiếng Anh nên vốn từ vựng của các em sẽ nhiều hơn. Từ đó khi cần nói cái gì đó thì các em sẽ có ngay từ để nói. Nhưng biết từ để nói không có nghĩa là nói tiếng Anh tốt. Nói tiếng Anh tốt, nghe sao cho hay thì nó lại phải phụ thuộc vào ngữ pháp và phát âm nữa.

Đành rằng thì trường thường có những khóa học tiếng Anh dự bị cho những bạn có đầu vào tiếng Anh thấp, nhưng những khóa đó rất dễ là qua môn và các thầy cô giáo ở khóa đó cũng chỉ có thể chỉnh sửa cho học sinh ngữ pháp và phát âm tới một mức nào đó thôi. Họ không thể nào cứ 2 giây lại dừng các em học sinh lại và sửa được. Và một khi mà các em tốt nghiệp khóa học đó, bắt đầu từ khóa dự bị đại học trở lên, các thầy cô sẽ không còn quan tâm tới độ đúng sai trong ngữ pháp hay là phát âm của các em khi nói nữa, vì đó không còn là trách nhiệm của họ, đó là trách nhiệm của các em. Các thầy cô chỉ dạy cho các em thế nào là đúng thôi, còn việc biến cái đúng đó thành thói quen, thành bản năng thì các em phải tự sửa cho mình 24/7 mỗi khi các em nói tiếng Anh.

Thế nhưng rất ít em thực sự làm được điều này. Ngược lại, chính bởi vì các thầy cô sau khóa học tiếng Anh không còn sửa tiếng Anh của các em từng tí một nữa mà chỉ cần các em nói thầy cô hiểu, thầy cô nói các em hiểu là được, thành ra là rất nhiều các em hài lòng với thứ tiếng Anh từ ghép từ, hay còn gọi là tiếng Anh bồi mà các em sẽ sử dụng hàng ngày. Thực tế là nhiều em ở trường quốc tế nói tiếng Anh chưa chắc đã chuẩn chỉnh được bằng các bạn học ở trường đại học Việt Nam và cũng chưa chắc đã trôi chảy bằng những người chuyên bán hàng cho người nước ngoài ở chợ Bến Thành.

Tại sao lại phải nói tiếng Anh cho tốt? Lấy ví dụ đơn giản thế này thôi: nếu bạn tới từ một địa phương mà mọi người đều nói ngọng L/N thì người tới từ địa phương đó sẽ thấy việc bạn nói ngọng N/L là chuyện bình thường. Nhưng với những người không nói ngọng, điều đó lại là một điều gì đó làm gợn gợn. Nếu đó là buổi hẹn đầu tiên và đối phương nói ngọng, đó sẽ là một điểm trừ. Và nếu đó là một buổi thuyết trình trong công ty với các đối tác hoặc một buổi lên sóng truyền hình, đó sẽ là một nhược điểm lớn.

Tương tự vậy, nếu bạn từ trước tới giờ chỉ học trong một môi trường nói tiếng Việt, khi đi làm cũng làm cho công ty Việt thì khi bạn nói tiếng Anh nếu có bập bẹ, có từ ghép từ hay là nói tiếng Anh bồi thì người ta thông cảm được. Nhưng nếu bạn tốt nghiệp từ trường quốc tế ra mà lại nói tiếng Anh không hề khá hơn người tốt nghiệp trường đại học Việt Nam thì người ta sẽ thấy không ổn.

Đó là chưa kể từ trước tới giờ tiếng Anh vẫn luôn là một trong những môn học gây ác mộng với người Việt. Vì vậy, ấn tượng về một người giỏi tiếng Anh sẽ là "Ồ, tiếng Anh khó vậy, người ấy còn giỏi như vậy, hẳn là họ cũng giỏi về những thứ khác lắm". Từ đó thì trong hàng trăm, hàng ngàn người Việt đang nói tiếng Anh bồi với những phát âm sai từ những từ cơ bản nhất ngoài kia, nếu bạn có thể nói tiếng Anh nghe giống với người bản xứ thì chẳng phải là bạn sẽ rất nổi bật, trở nên chuyên nghiệp hơn và có lợi thế khi đi xin việc hay sao? Chẳng phải là nếu lần tới khi sếp cần có người đi cùng khi phải gặp gỡ đối tác người nước ngoài, sự lựa chọn đầu tiên của sếp sẽ là bạn hay sao?

Nhưng các em cứ tiếp tục dùng thứ tiếng Anh bồi thế này trong suốt những năm tới thì tới thời điểm các em ra trường, nó sẽ trở thành một thói quen khó bỏ. Và khi ra trường rồi thì các em sẽ khó có môi trường hay là thời gian để rèn luyện và chỉnh sửa nó nữa. Nếu bạn đang là người học tiếng Anh và cũng đang nói tiếng Anh bồi thì hãy cố gắng sửa nó ngay từ bây giờ nhé.

Vấn Nạn "Tây Ba Lô" Dạy Tiếng Anh

Cũng là nói về việc học tiếng Anh, trước khi về Việt Nam trong lúc mình tìm việc, mình có tham gia vào group người nước ngoài đang sinh sống và làm việc ở Việt Nam với mong muốn hỏi thử xem có ai đang dạy ở trường quốc tế không, mong rằng là được kết nối về cơ hội làm việc. Nhờ vào đó mà mình mới nhận ra là có rất nhiều người nước ngoài hoàn toàn không có bằng cấp gì muốn vào Việt Nam dạy tiếng Anh. Thậm chí có rất nhiều người còn không phải là đến từ các nước nói tiếng Anh. Ở Việt Nam chúng ta hay gọi họ là "Tây ba lô" đó.

Những người này có thể dễ dàng kiếm được từ 1000 tới 2000 đô một tháng bằng việc làm việc cho các trung tâm tiếng Anh. Bằng cấp duy nhất họ có là chứng chỉ TESOL. Chứng chỉ này là thứ chứng chỉ chứng nhận là bạn có khả năng dạy tiếng Anh cho người nước ngoài và có thể dễ dàng có được nhờ học online với giá thành rất rẻ. Gọi là học chứ cũng không có giáo viên, chỉ có giáo trình online. Bạn cứ click hết các slide, trả lời các câu hỏi cuối bài, sai thì trả lời lại, đúng hết rồi thì được cấp chứng chỉ. Về mặt lý thuyết thì đây là khóa học tương đương với 120 giờ học nhưng thực tế, nếu bạn muốn, bạn hoàn toàn có thể hoàn thành nó trong vòng 2 tiếng, thậm chí còn không có thời gian dạy thử luôn. Tức là đây là một chứng chỉ có chỉ để có chứ không hề có giá trị về mặt chuyên môn.

Chứng chỉ TESOL này khác hẳn với bằng Thạc sĩ TESOL, nơi mà bạn phải học thật và được đi thực tập. Những giáo viên Tây ba lô kiểu chứng chỉ TESOL này rất hay đăng bài lên hỏi nhờ giới thiệu các trung tâm tiếng Anh dễ nhận những giáo viên kiểu này. Khi tới làm thì họ sẽ được cấp sẵn giáo trình của trung tâm, chỉ việc dạy theo. Thi thoảng thì sẽ có các trung tâm liên kết với các trường trung học cơ sở trong địa bàn và cử các giáo viên nước ngoài tới đó dạy vài buổi tiếng Anh giao tiếp một tuần.

Những giáo viên Tây ba lô kiểu này vẫn còn rất nhiều ngoài kia, đơn giản là vì sự dễ dãi, hay nói chính xác là hiểu chưa đúng về việc học và dạy tiếng Anh của nhiều phụ huynh. Như đã nói thì nhiều phụ huynh cứ nghĩ là trông mặt Tây thì tiếng Anh phải tốt, phải chuẩn. Không hẳn. Tây nhưng chưa chắc đã tới từ nước nói tiếng Anh. Nói tiếng Anh tốt và chuẩn mà không có kỹ năng sư phạm thì chưa chắc đã dạy hiệu quả để cho học sinh. Có kỹ năng sư phạm mà không thực sự có tâm với việc dạy học, học sinh có sai cũng không thèm sửa thì cũng chẳng giúp gì được cho các em. Còn những người có bằng cấp tử tế, thực sự nhiệt huyết với ngành sư phạm thì họ đã xin được việc ở các trường quốc tế hay chí ít là trường song ngữ rồi.

Lời Khuyên Về Việc Học Tiếng Anh

Vậy nên là cá nhân mình thì hay khuyên người thân hay là bạn bè, nếu không có điều kiện cho trẻ học ở trường quốc tế ngay từ bé tí nhưng vẫn muốn cho con tiếp xúc với tiếng Anh từ sớm, hãy chọn giáo viên người Việt trẻ và có phát âm tốt dạy cho chúng tiếng Anh nền tảng. Sau này khi có nền tảng vững chắc rồi thì mới cho trẻ học các lớp giao tiếp với người nước ngoài.

• Tại sao lại là người Việt? Người Việt với nhau thì giảng giải dễ hiểu hơn, nhất là khi dạy một cái gì đó mới tinh. Giáo viên người Việt cũng hiểu rõ những khó khăn hay là lỗi mắc phải của người mới học tiếng Anh bởi chính họ cũng đã từng trải qua nó, từ đó dễ dàng giúp học sinh vượt qua chúng hơn.

• Tại sao lại là người Việt trẻ? Vì trẻ thì thường phương pháp tiếp cận học sinh sẽ được cập nhật hơn, mới mẻ hơn. Những ví dụ họ dùng cũng sẽ dễ liên kết với các học sinh thế hệ bây giờ hơn, từ đó giúp các em nhớ lâu hơn.

• Và cuối cùng, cần có phát âm tốt để các em được biết phát âm đúng là như thế nào. Ở giai đoạn này, người giáo viên không nhất thiết phải nói tiếng Anh trôi chảy mà chỉ cần phát âm các từ sao cho chuẩn là được. Việc trôi chảy thì các em học sinh có thể giao tiếp với người nước ngoài sau. Cứ có nền tảng thật tốt đã, thật vững chắc đã thì sau này các em không sợ là có những thói quen giao tiếp xấu.

Mình rất đau đầu về việc cải thiện kỹ năng nói tiếng Anh cho học sinh Việt, nhất là sau khi thấy các em ở trường quốc tế vẫn nói tiếng Anh bồi. Mình đang hẹn khoa tiếng Anh của trường mình để được xem vào giáo trình của họ, cách họ kiểm tra học sinh và đang cố thuyết phục họ đưa giáo viên người Việt vào dạy tiếng Anh nền tảng trong tương lai. Một bức tranh lớn hơn của mình là đưa việc học bảng phát âm tiếng Anh thành một việc bắt buộc khi bắt đầu học tiếng Anh trong tất cả các trường học. Một khi học được đúng bảng phiên âm tiếng Anh, đúng phụ âm và nguyên âm thì phần còn lại chỉ là ghép từ như "cờ a ca sắc cá" của tiếng Việt. Như vậy thì dù có vứt từ gì cho các em, kể cả không biết nghĩa, các em cũng hoàn toàn có thể tra từ điển, nhìn vào phiên âm và phát âm đúng. Mong là những kế hoạch đó, hay chí ít là một trong những kế hoạch đó sẽ trở thành hiện thực.

Lời Kết

Các bạn có đang gặp vấn đề gì trong quá trình học tiếng Anh không? Hoặc các bạn có muốn chia sẻ gì về việc nói tiếng Anh của mình không? Hãy chia sẻ ở dưới phần bình luận nhé. Rất vui vì được tiếp tục chia sẻ thêm nhiều trải nghiệm nữa với các bạn. Hẹn gặp lại các bạn ở tuần sau nhé. Còn bây giờ, tạm biệt và hẹn gặp lại.