4 Kiểu Giao Tiếp Toxic Khi Tranh Cãi

Nguồn bài viết

Trung Hà - Youtube Đàn ông học

https://www.youtube.com/watch?v=fbOrA9LNh2k

Các tag

tâm lý học; tình yêu; gia đình; phát triển bản thân; kỹ năng mềm; giao tiếp toxic; giải quyết mâu thuẫn; tranh cãi; chỉ trích; coi thường; phản vệ; im lặng chiến tranh lạnh; hôn nhân; mối quan hệ; lắng nghe; tôn trọng.

 Tóm tắt các bài học quan trọng

• Phân biệt giữa "phàn nàn" và "chỉ trích": Phàn nàn tập trung vào một hành động cụ thể và cảm xúc của bạn về nó ("Khi anh quên treo khăn tắm, em cảm thấy..."). Chỉ trích là một cuộc tấn công vào tính cách và con người của đối phương ("Anh là đồ vô tâm..."), biến họ thành người xấu.

• "Coi thường" là kẻ hủy diệt mối quan hệ nguy hiểm nhất: Những hành vi như mỉa mai, nói móc, chế giễu hay đảo mắt thể hiện sự thiếu tôn trọng sâu sắc và là dấu hiệu cho thấy tình yêu đang chết dần. Đây là nguyên nhân lớn nhất dẫn đến chia tay.

• "Phản vệ" ngăn cản mọi giải pháp: Phản ứng tự nhiên là tìm cớ chống chế hoặc đổ lỗi ngược lại khi bị phàn nàn. Hành vi này ngăn cản bạn lắng nghe và thừa nhận trách nhiệm của mình, dù chỉ là một phần nhỏ, khiến đối phương cảm thấy không được lắng nghe.

• "Im lặng" (mặc kệ) là dấu hiệu của sự ngắt kết nối: Khi một người cảm thấy quá tải về mặt cảm xúc sau nhiều lần tranh cãi, họ sẽ chọn cách im lặng, né tránh và thờ ơ. Đây là trạng thái nguy hiểm vì nó cho thấy họ không còn quan tâm đến việc giải quyết vấn đề nữa.

• Áp dụng quy tắc 5:1 để xây dựng văn hóa tích cực: Để chống lại sự tiêu cực, hãy cố gắng tạo ra 5 tương tác tích cực (lời khen, sự trân trọng) cho mỗi 1 tương tác tiêu cực (lời phàn nàn). Điều này giúp xây dựng một môi trường bao dung và giảm thiểu các phản ứng toxic.

Tóm tắt các câu hỏi mở để suy nghĩ, phát triển thêm

• Khi phàn nàn về một điều gì đó, bạn có xu hướng tập trung vào hành động cụ thể ("Anh/em đã quên...") hay vô tình công kích con người họ ("Anh/em là người vô tâm...")?

• Bạn đã bao giờ dùng lời lẽ mỉa mai, nói móc hoặc đảo mắt khi tranh cãi với người yêu chưa? Bạn nghĩ hành động đó gây ra tổn thương sâu sắc như thế nào đến lòng tự trọng của họ?

• Phản ứng đầu tiên của bạn khi bị đối phương phàn nàn là gì? Bạn có xu hướng ngay lập tức tìm lý do để chống chế, hoặc thậm chí đổ lỗi ngược lại cho họ không?

• Đã bao giờ bạn cảm thấy quá tải và chỉ muốn im lặng, né tránh hoàn toàn một cuộc tranh cãi chưa? Điều gì đã đẩy cảm xúc của bạn đến ngưỡng chịu đựng đó?

• Trong 4 kiểu giao tiếp toxic được nêu, bạn nhận thấy kiểu nào xuất hiện thường xuyên nhất trong mối quan hệ của mình (từ bản thân hoặc từ đối phương)? Bạn có thể làm một điều nhỏ gì ngay hôm nay để bắt đầu thay đổi nó?

Nội dung gốc của bài viết

Mở đầu: Mâu Thuẫn - Con Dao Hai Lưỡi

Khi chúng ta đã biết rằng là một mối quan hệ có bền hay không nằm ở cách chúng ta phản ứng, giao tiếp khi mâu thuẫn nổ ra chứ không phải là những lúc chúng ta cảm thấy hạnh phúc hay là yêu thương với đối phương. Mâu thuẫn thì có thể nói là con dao hai lưỡi. Nếu nó được xử lý đúng cách, nó sẽ làm cho mối quan hệ trở nên bền chặt hơn, hai người hiểu nhau và yêu nhau hơn. Ngược lại thì nó sẽ hoặc là tạo ra những tổn thương mới, hoặc là làm những tổn thương cũ trở nên hằn sâu hơn.

Vlog này sẽ nói tới 4 cách phản ứng toxic, độc hại thường thấy khi các cặp đôi nảy sinh tranh cãi, mà nếu không được loại bỏ sớm thì nó rất có thể sẽ khiến cho mối quan hệ tình cảm không những là phải chấm dứt mà còn chấm dứt một cách rất là xấu xí.

Ở Vlog trước thì mình đã nói việc tối kỵ khi nảy sinh mâu thuẫn với người mình yêu là công kích đối phương, làm tổn thương đối phương. Bốn cách phản ứng mình sắp nói tới chính là bốn cách phổ biến mà nhiều người hay dùng để làm điều đó.

Bốn Kiểu Giao Tiếp Toxic Cần Loại Bỏ

1. Chỉ Trích (Criticism): Tấn Công Vào Con Người, Không Phải Vấn Đề

Cách thứ nhất là chỉ trích đối phương. Chỉ trích thì khác với đưa ra lời phàn nàn. Phàn nàn là tập trung vào sự việc và cảm xúc của bạn về sự việc, còn chỉ trích là biến đối phương thành một người xấu với toàn khuyết điểm và khuyết điểm.

Ví dụ, chồng bạn quên treo khăn tắm mới lên móc sau khi lấy khăn tắm cũ đi giặt. Nếu bạn muốn phàn nàn về việc đó thì bạn có thể nói là: "Hôm qua anh quên để khăn tắm mới ra, lúc tắm xong em mới để ý thấy và em người vừa ướt vừa lạnh lại phải chạy đi lấy khăn mới đấy". Nhưng nếu bạn muốn chỉ trích ai đó thì bạn sẽ nói là: "Anh là cái đồ vô tâm, chẳng bao giờ biết nghĩ cho người khác nhé! Biết quan tâm thầy tôi hay là biết nghĩ cho người đến sau thì đã không như thế".

Mặc dù việc chỉ trích này ban đầu nghe có vẻ chỉ đơn thuần là về cách bạn muốn nói về điều mà bạn không hài lòng về đối phương, tức là cách giao tiếp, một điều có thể dễ dàng điều chỉnh được. Nhưng nếu không sửa đổi sớm, dần dà thì người chỉ trích sẽ luôn có xu hướng tìm ra khuyết điểm của đối phương và người bị chỉ trích sẽ dần cảm thấy sợ mỗi khi có sự hiện diện của người chỉ trích. Từ đó thì sự kết nối về tình cảm giữa hai người cứ thế mà chết dần. Đây chính là điều làm cho việc thường xuyên chỉ trích người khác trở nên vô cùng nguy hiểm. Người chỉ trích cảm thấy tốt về bản thân, cảm thấy mình là người luôn đúng, khiến cho ngay cả khi người bị chỉ trích có bày tỏ nỗi sợ của mình, người chỉ trích cũng sẽ cảm thấy rằng họ xứng đáng bị như vậy.

Tương tự, không may người bị chỉ trích cả, nếu bị chỉ trích nhiều quá, người bị chỉ trích sẽ cho rằng người chỉ trích mình là người ghét mình, là người độc hại, lúc nào cũng chỉ nhìn thấy cái tiêu cực. Từ đó thay vì thừa nhận trách nhiệm của mình trong lời chỉ trích kia thì họ sẽ ngay lập tức gạt phăng nó đi và từ đó cũng sẽ mất đi sự tôn trọng đối với đối phương.

Ví dụ như trong trường hợp của người chồng quên đem khăn tắm mới bên trên, nếu đã phàn nàn đúng cách nhiều lần mà người chồng vẫn cứ quên thì đó là lỗi của người chồng. Và dù vẫn không nên chỉ trích người khác, sẽ dễ hiểu nếu người vợ trở nên mất kiên nhẫn và gay gắt hơn bình thường. Vì vậy, lời khuyên cho cả hai phía đó là hãy lắng nghe những lời góp ý khi nó còn được nói nhẹ nhàng, tránh việc chỉ trích càng nhiều càng tốt. Tuy nhiên là sẽ khó để cả hai có thể đảm bảo là trong suốt nhiều năm các bạn ở bên nhau, cả hai sẽ không bao giờ mất bình tĩnh mà buông lời gay gắt với người mình yêu. Nhưng miễn là hai người hiểu rõ tổn thương mà những lời chỉ trích kia gây ra thì hai bạn sẽ biết hạn chế nó lại, từ đó đối phương sẽ lắng nghe và dễ chấp nhận ý kiến của bạn hơn.

2. Coi Thường (Contempt): Kẻ Hủy Diệt Lòng Tự Trọng

Cách thứ hai nhiều người hay phản ứng khi cãi vã với người yêu là coi thường. Cách phản ứng này còn đáng sợ hơn cả cách phản ứng thứ nhất. Coi thường là khi mà bạn đã không còn sự tôn trọng nào với người ấy. Nói mỉa, nói móc, nói xoáy, dùng những từ tục tĩu, cay nghiệt hoặc chế giễu người kia bằng ngôn ngữ cơ thể ngay trong lúc cãi nhau.

Những câu kiểu như "Vâng, anh thì giỏi rồi" hay là "Cô thì bận còn tôi thì rảnh trương háng lên" hay đơn giản là một điệu khinh bỉ cũng đủ để đối phương không những bị tổn thương mà còn tức điên lên và làm cho cuộc cãi vã trở nên leo thang. Hành động mỉa mai này thường là hệ quả của một loạt những sự không hài lòng, không phục của người này với người kia trong một thời gian dài mà không được giải quyết sớm. Dần dần thì người phải chịu ấm ức sẽ dùng chính những sự không hài lòng không được nói ra đó để biến đối phương thành một người thấp kém hơn mình.

Có thể nói thái độ này, cách phản ứng này là một trong những nguyên nhân lớn nhất khiến một mối quan hệ tình cảm phải chấm dứt. Bởi ai cũng có lòng tự trọng của riêng mình. Bạn thà ở bên cạnh người mà không hài lòng cái gì họ nói thẳng vào mặt bạn, để cãi nhau một trận cho ra nhẽ còn hơn là nói cái kiểu mỉa mai, xỉa xói, xong nếu bị vặn lại thì quay ra chối bay chối biến "Đâu, ý của tôi đâu phải như thế đâu".

Điều này không có nghĩa là ngay khi đối phương mỉa mai, xỉa xói bạn thì bạn nên chấm dứt mối quan hệ đó ngay lập tức. Điều này chỉ nghĩa là sự không hài lòng của đối phương về bạn đã kéo dài và sâu hơn là sự việc vừa diễn ra, và cả hai bạn đều phải ngồi xuống và nói hết với những điều đó thì mới có thể thực sự thay đổi được hành vi đó. Tốt nhất là đừng bao giờ sử dụng hành vi này với người mình yêu nhé, vì sức sát thương của nó rất lớn và một khi đã hình thành thói quen mỉa mai thì rất khó để có thể xóa bỏ nó.

Vì vậy, ngay từ đầu hai người đã phải xây dựng văn hóa trân trọng đối phương dù là việc nhỏ nhất và bạn phải cho đối phương biết điều đó. Dù đó là việc chồng bạn đi đổ rác hay vợ bạn đón con đúng giờ, hãy nói cho đối phương biết là bạn thích việc ấy, bạn trân trọng điều đó như thế nào. Khi bạn tạo ra được một môi trường tích cực như vậy thường xuyên thì mỗi khi có một việc gì đó không được như ý bạn xảy ra, cái cảm giác tiêu cực kia cũng sẽ không bị bùng lên. Bạn sẽ trở nên bao dung hơn, bình tĩnh hơn và bày tỏ mong muốn của mình một cách nhẹ nhàng hơn.

Để dễ thực hiện hơn thì bạn có thể theo nguyên tắc 5 trên 1. Nếu mỗi khi bạn có một điều gì đó không hài lòng về đối phương mà bạn tìm ra được 5 điều tích cực khác làm bạn cảm thấy trân trọng đối phương hơn, thì có thể nói là bạn sẽ ít có khả năng rơi vào trạng thái muốn mỉa mai đối phương hơn.

3. Phản Vệ (Defensiveness): Bức Tường Chặn Đứng Sự Thấu Hiểu

Cách phản ứng thứ ba là phản vệ. Ngay cả khi người ấy phàn nàn với bạn đúng cách, không hề công kích cá nhân bạn, rất có thể vẫn sẽ có những phản ứng phản vệ, bởi phản ứng tự nhiên là bạn không muốn thừa nhận bạn có lỗi. Dù cách phản ứng này là không đúng nhưng nó dễ hiểu bởi điều đó sẽ làm bạn cảm thấy không tốt về bản thân và bộ não của bạn sẽ không muốn điều đó xảy ra. Vì vậy bạn sẽ phản vệ, có thể bằng cách tìm lý do chống chế hoặc thậm chí là đổ ngược lại lỗi cho người phàn nàn.

Trong thực tế thì có rất ít người khi nhận được sự phàn nàn từ đối phương bằng có thể ngay lập tức nhận sai và nói xin lỗi. Mặt khác lại có những người có thể dễ dàng nhận sai trước người lạ hoặc với bạn bè nhưng lại gặp khó khăn trong việc thừa nhận sai lầm hay là trách nhiệm trước người yêu. Điều này có thể được lý giải bằng suy nghĩ rằng chúng ta không ai muốn hình ảnh của mình trong mắt người yêu trở nên xấu đi. Nó giống như việc khi hai bạn đang ở trong giai đoạn tìm hiểu nhau, hai bạn luôn muốn thể hiện ra những gì tốt nhất của mình cho người đó thấy vậy. Ngay cả khi hai bạn đã là vợ chồng rồi, biết hết tất cả những gì cần biết về nhau rồi, trong vô thức bạn vẫn không muốn người mình yêu nhất nhìn thấy khuyết điểm hay là sai lầm gì ở bạn. Vì vậy nếu bạn để ý thấy thì sẽ thấy là có rất nhiều cặp đôi ngoài kia, nhiều khi cùng một lời góp ý đấy, bạn bè chửi cho vào mặt thì nghe, nhưng người yêu nói nhẹ nhàng thì lại ngay lập tức gặp phải sự phản vệ tức thì.

Nói chung là dù lý do gì đi nữa thì việc phản vệ ngay khi gặp phải sự phàn nàn hay góp ý từ đối phương đều không phải là cách xử lý đúng đắn. Điều này sẽ khiến đối phương cảm thấy bạn đang không lắng nghe, không tôn trọng cảm xúc của đối phương, rằng bạn thiếu nhận thức về bản thân và là người vô lý.

Cách duy nhất để xử lý cách hành xử này là bản thân mỗi người đều phải học cách nhìn nhận lại bản thân, dẹp cái tôi vào trong để nhận trách nhiệm về mình, ngay cả khi trách nhiệm đó chỉ là một phần trong lời phàn nàn của đối phương. Thường ít người làm được điều này, nhất là người lớn. Vì vậy nếu bạn không có đủ độ trưởng thành nhất định, không có khả năng tự kiểm điểm bản thân thường xuyên thì rất khó để có một mối quan hệ bền vững và mật thiết với bất cứ ai, dù là với gia đình hay bạn bè, chứ đừng nói với người yêu.

4. Mặc Kệ (Stonewalling): Bức Tường Im Lặng Chết Chóc

Cách phản ứng thứ tư là mặc kệ. Đây là một kiểu coi thường nhưng không được thể hiện ra bằng lời nói mà bằng hành động. Thường khi mà một người đã phải chịu quá nhiều ba phản ứng toxic ở bên trên mà mình đã nói tới, vượt ngưỡng chịu đựng rồi, thì người đó sẽ mặc kệ, thờ ơ với mọi phản ứng mà đối phương đem tới. Dù đối phương có nói nhẹ nhàng hay là nặng nề, dù phàn nàn hay là chỉ trích, dù coi thường hay là tôn trọng, thì giờ đây nó đã không còn quan trọng với bạn nữa. Bạn sẽ cứ im lặng hoặc né tránh gặp đối phương, né tránh lúc chạm vào đối phương, đại khái là né tránh mọi tương tác với đối phương càng nhiều càng tốt. Nếu buộc phải nói chuyện thì chỉ trả lời cho có rồi lại im lặng hoặc lảng sang chuyện khác thay vì nói về mối quan hệ của hai người.

Tuy nhiên, đôi khi phản ứng mặc kệ này cũng có thể xảy ra ngay tại thời điểm của cuộc cãi vã. Ví dụ, ban đầu bạn vẫn còn quan tâm đủ để trình bày quan niệm của mình, nhưng sau vài câu thì bạn cảm thấy chán, không buồn nói nữa và mặc kệ cho người kia thích quyết định ra sao thì ra.

Kiểu phản ứng thế này thường rất khó để thay đổi bởi người có phản ứng này thường đã bị tổn thương đủ nhiều để muốn ngắt kết nối với người yêu. Từ đó, mọi nỗ lực kết nối của người yêu sau đó sẽ rất khó để được chấp nhận. Tức là ngay cả khi người kia xin lỗi, bạn cũng sẽ gặp khó khăn trong việc cố thử lại một lần nữa.

Có một chi tiết trong series The Office mà mình rất tâm đắc, mình thực ra là không nhớ là tập nào hay là mùa nào nữa, nhưng mà khi mà Pam, nhân vật nữ chính, có cảm giác là Jim đang thay đổi và có vẻ đang xa cách dần, và Jim thì cũng đang cảm thấy là dường như là Pam đang giấu mình một việc gì đó. Khi Jim lựa chọn phương án là cứ kệ những khúc mắc đó, không giải quyết nó vì biết là nếu nói ra thì hai người sẽ cãi nhau, Pam đã nói là "Không, anh sẽ không đi đâu hết, ngồi lại đây và chúng ta sẽ cùng cãi nhau".

(Clip từ The Office)

Mình thực sự là rất thích chi tiết đó bởi khi mà hai bạn còn chịu cãi nhau, còn chịu nói ra những ấm ức của nhau cho đối phương thì tức là hai bạn còn quan tâm và còn để tâm tới việc người mình yêu hiểu cho cảm xúc của mình. Một khi mà bạn đã rơi vào trạng thái mặc kệ, có thể nói là kết nối tình cảm với bạn lúc này đã chả còn ý nghĩa gì nữa, mối quan hệ này thích ra sao thì ra.

Cách để tránh rơi vào trạng thái này đó là tránh bị đẩy tới vượt ngưỡng chịu đựng về mặt cảm xúc của bạn. Điều này có thể làm được bằng nhiều cách.

Một là khi mà bạn cảm thấy căng thẳng đang dần leo thang và sắp tới ngưỡng mà bạn có thể chịu đựng được, hãy cho đối phương biết điều đó và nói rằng bạn cần dừng cuộc tranh cãi này lại để lấy lại bình tĩnh. Chỉ khi bình tĩnh lại thì cả bạn và đối phương mới có thể giải quyết mâu thuẫn được đúng cách. Nếu bạn không có khoảng trống để tĩnh tâm lại, mọi cảm xúc của bạn sẽ bị dồn nén và bùng nổ ngay lập tức.

Hai là, cố gắng không cãi vã với tần suất quá dày. Khi những cuộc cãi vã nổ ra liên tiếp nhau, việc cảm xúc bị vượt ngưỡng chịu đựng sẽ rất dễ xảy ra và phản ứng mặc kệ sẽ xuất hiện. Ngay cả khi ngay sau cuộc cãi nhau gần nhất, bạn lại có gì đó không hài lòng với đối phương, đừng vội ngay lập tức đem nó ra giải quyết. Hãy cho đối phương một thời gian để họ lấy lại được cân bằng cảm xúc cũng như là những yêu thương đã bị rạn nứt sau cuộc cãi nhau gần nhất. Trong thời gian chờ đợi này thì chính bạn cũng hãy tranh thủ lấy lại bình tĩnh của mình, ngẫm nghĩ về cách bạn sẽ trình bày thế nào mong muốn của bạn để đối phương không bị cảm thấy xúc phạm hay là bị tổn thương. Để rồi vài ngày sau khi bạn nói ra thì điều đó sẽ không còn là một cuộc cãi vã nữa mà là một cuộc trao đổi tràn ngập tôn trọng và yêu thương.

Cá nhân mình nghĩ thì không nên chờ quá lâu, bởi nếu đó là một vấn đề mà bạn cảm thấy phiền lòng, càng giữ lâu trong lòng thì cảm xúc tiêu cực đó sẽ càng dần bị thổi phồng lên. Nhất là nếu trong thời gian chờ đợi mà người kia lại mắc lại đúng hành động mà khiến bạn bực mình thêm một lần nữa thì khi đó sự khó chịu đó sẽ càng được nhân lên gấp bội. Vì vậy, tuy là không nên bày tỏ ngay nhưng cũng đừng chờ quá lâu nhá.

Lời Kết

Vậy là tới cuối Vlog rồi. Mong ở Vlog này sẽ giúp được nhiều các bạn trẻ tránh được những sai lầm có thể khiến cho mối quan hệ trở nên tồi tệ hơn. Còn bây giờ, tạm biệt và hẹn gặp lại.